Nikolaus Harnoncourt Live
Bij zijn overlijden in 2016 liet Nikolaus Harnoncourt een schat aan schitterende live-opnamen na van zijn concerten met het Concertgebouworkest. Die zijn nu verschenen op een cd-box met maar liefst vijftien schijfjes, The Radio Recordings 1981-2012.
Cd-box bestellen
Speellijst - 15 cd's
Nieuw en extreem
In 1975 debuteerde Nikolaus Harnoncourt bij het Concertgebouworkest met Bachs Johannes-Passion. Onmiddellijk was er sprake van wederzijdse liefde en groot respect. Alles wat de Oostenrijkse dirigent deed – en waar iedereen tegenwoordig aan gewend is – was nieuw en extreem.
Zijn benadering was gebaseerd op zijn onderzoek naar de authentieke muziekpraktijk. Dat bleek de musici van het Concertgebouworkest bijzonder aan te spreken.‘Die Bach-passies vond ik een openbaring. Zijn opvattingen verschilden radicaal van alles wat we kenden, maar zijn argumenten waren overtuigend en duidelijk ontleend aan de tekst. De Christus-recitatieven worden door strijkers begeleid, en we waren gewend dat met vibrato te doen, want dat klinkt mooi en warm. Maar Jezus is angstig en lijdt. Dus moest je volgens Harnoncourt kale vegen op de snaren horen. Daardoor kwam het drama plots tot leven', aldus Jan Kouwenhoven, voormalig hoboïst in het Concertgebouworkest, in het NRC van 13 oktober 2022.
Honorair gastdirigent
Tot zijn dood in 2016 was Harnoncourt vaste gastdirigent en in 2000 kreeg hij bovendien van het orkest de eretitel ‘honorair gastdirigent’ toegekend. Zijn invloed is cruciaal geweest voor het Concertgebouworkest; met zijn interpretaties verrijkte hij het repertoire en de speelwijze van het orkest. In 2021 kende het orkest de titel honorair gastdirigent toe aan Iván Fischer, die zijn carrière ooit begon als assistent van Harnoncourt en kan worden beschouwd als zijn erfgenaam.
Staalkaart
Na het overlijden van de Nikolaus Harnoncourt kon een cd-box als eerbetoon en monument niet uitblijven. De samenstellers, oud-cellist van het orkest Daniël Esser en producent Lodewijk Collette, hebben alle radio-opnamen van het Concertgebouworkest met Harnoncourt beluisterd. Als basis voor de uiteindelijke selectie hanteerden zij de volgende criteria: alle werken moesten ‘het mooiste van het mooiste’ vertegenwoordigen en een staalkaart zijn van alles wat orkest en dirigent samen hebben uitgevoerd.
De 15-delige box geeft inderdaad een unieke indruk van een bijzondere relatie. Het is een aanvulling op en nuancering van de bestaande Harnoncourt-discografie, waarbij we dirigent, orkest en muziek steeds op een nieuwe manier – door de jaren heen – horen. Dat alles live is, geeft alle opnamen een bijzondere spontaniteit mee.
‘Mijn absolute held is en blijft Nikolaus Harnoncourt. Hij was eigenlijk geen echte dirigent, en gelijk spelen was bij hem absoluut geen doel. Wel had hij een overtuigend en helder idee over articulatie en klank en de sfeer tijdens de repetities was altijd goed, met veel respect voor iedere musicus. De Da Ponte-opera’s van Mozart en de Vijfde symfonie van Bruckner, zijn laatste concert met ons, staan in mijn herinnering gebrand.’
- Marc de Groot, tweede violist, in een interview voor Preludium (dec. 2022)
Zegen
Dat Harnoncourt een geliefd dirigent was blijkt uit reacties van de solisten die meewerkten aan de opnamen die nu onderdeel zijn van de cd-box. Zonder uitzondering gaf iedereen volmondig akkoord.
Het plan voor de uitgave van de cd-box kreeg al vlak na de dood van de dirigent de onvoorwaardelijke zegen van zijn weduwe, de violiste Alice Harnoncourt. Het is treurig dat zij overleed voordat de box uitkwam. De uitgave mag gezien worden als een eerbetoon aan een vooraanstaand en alom geliefd echtpaar in de muziekwereld.